Griep
We hebben allemaal wel eens griep gehad, in milde of ernstige vorm. Overigens niet te verwarren met de verkoudheid die een paar keer per jaar op de stoep staat. Griepvirussen kunnen zich muteren en ervoor zorgen dat je vaker ziek wordt van hetzelfde virus. Maar ze kunnen een geheel nieuw virus maken, wat kan leiden tot een pandemie. En hoe zit het eigenlijk met de griepprik, is dat wel nodig? Dat gaan we allemaal bespreken in deze blog.
Welke typen griepvirussen kennen we?
De griep wordt veroorzaakt door een virus, het influenzavirus om precies te zijn. Hiervan kennen we drie typen: A, B en C. Ze bestaan uit RNA-segmenten die constant veranderen door mutaties.
- Type A is het meest ernstig en tevens het meest voorkomend. Op de envelop van het virus zitten twee soorten eiwitten: H en N. Hier vernoemen we het virus vaak naar. Dus bijvoorbeeld het H3N2 griepvirus, of het H1N1 griepvirus. Type A muteert het vaakst, dus als je het maar genoeg verandert, kun je er daarna nog een keer ziek van worden. Dit is de reden waarom je ieder jaar de griepprik zou kunnen krijgen. De varianten van dit virus kunnen overleven in mensen, vogels, varkens en paarden.
- Type B komt ook regelmatig voor. Het muteert minder snel en komt voor zover we weten alleen in mensen voor.
- Type C is minder relevant voor mensen en geeft alleen bij kinderen een mild ziektebeeld.
Het type A en type B griepvirus zien er als volgt uit. Het zijn RNA-virussen met daaromheen een envelop met eiwitten eraan vastgeplakt. Dit zijn het H-eiwit (hemagglutinine) en het N-eiwit (neuraminidase). Het H-eiwit bindt zich aan de epitheelcellen van onze luchtwegen en dringt zo de cel binnen. Daar wordt het RNA uitgelezen en dan maakt de cel de virale eiwitten. Vervolgens kan het virus zich vermenigvuldigen en weer naar buiten. Maar dan blijft het weer haken aan het H-eiwit dat vastzit aan de cel. Daarvoor hebben we het N-eiwit, wat ervoor zorgt dat het juist weer wordt opgeknipt en het virusdeeltje vrij is om te gaan. Die gaat dan de omliggende cellen infecteren en de cel zelf zal doodgaan. We kennen inmiddels zestien verschillende H-eiwitten en negen verschillende N-eiwitten. Hierdoor kennen we dus verschillende virusvormen, zoals het H3N2 griepvirus of het H1N1 griepvirus.
Hoe muteren griepvirussen?
Het langzaam maar zeker muteren van het griepvirus noemen we ook wel antigene drift. Per mutatie verandert het RNA zodat je er later nog een keer ziek van kan worden. Wat ook kan gebeuren is een antigene shift. Dit zie je alleen bij type A influenza. Als één cel – meestal van een dier zoals een varken – door twee griepvirussen tegelijk wordt geïnfecteerd, kan er een wisseling optreden van het genetisch materiaal van beide virussen. Hierdoor ontstaat er een nieuw griepvirus. Als dit dan overslaat op mensen, hebben we daar nog helemaal geen bescherming tegen, omdat het dus een nieuw virus is. Zo kunnen er heel makkelijk heel veel mensen worden geïnfecteerd en kan het zelfs leiden tot een wereldwijde uitbraak, wat we een pandemie noemen.
Dit is al een aantal keer gebeurd. In 1918 ontstond er een nieuw griepvirus met zowel een nieuwe vorm van het H-eiwit als een nieuwe vorm van het N-eiwit: H1N1. Dit veroorzaakte de Spaanse griep, waar in totaal 3% van de wereldpopulatie aan overleed. Met name de gezonde populatie tussen de 15 en de 35 jaar oud. Er waren opvallend weinig sterfgevallen onder ouderen.
Ook in 2009 hebben we een pandemie gehad. Toen was het de Mexicaanse griep, waarbij het H1N1-virus door een antigene shift weer helemaal nieuw was. Ook dit ging de hele wereld over, maar het bleek uiteindelijk een relatief milde pandemie.
Hoe word je besmet met een griepvirus?
Je krijgt de griep door kleine vochtdruppeltjes in de omgeving om je heen. Of de druppeltje hangen in de lucht nadat iemand heeft gehoest of geniest. Of via oppervlakken nadat het daarop is geland of via contact is gekomen. Vervolgens word je door het inademen of aanraken besmet. Dit gebeurt met name in de wintermaanden, want waar het virus niet goed tegen kan is warmte en zonlicht. In de winter valt dat beschermingsmechanisme natuurlijk weg. Tevens zitten we in de winter vaker met z’n allen binnen en is de kans op overdracht groter.
Wat is het ziekteverloop bij griep?
Eén tot vijf dagen na de infectie wordt je ernstig ziek. Naast een beeld van verkoudheid heb je hoge koorts (boven de 39 graden), spierpijn, koude rillingen, slaperigheid en voel je je duf. Je kan dagelijkse activiteiten niet meer uitvoeren en bij de jaarlijkse griepepidemie zie je ook hoge pieken in ziekmeldingen voor school en/of werk. Je bent besmettelijk vanaf één dag voordat de symptomen beginnen tot 10 dagen of zelfs maanden (bij mensen met een verminderde afweer) nadat de symptomen verdwijnen.
Wat is het verschil tussen griep en andere bovenste luchtweginfecties?
Met name op basis van de ernst van de symptomen en de koorts zie je het verschil tussen griep en de andere bovenste luchtweginfecties zoals verkoudheid. Maar let op, in de volksmond wordt verkoudheid vaak ‘een griepje’ genoemd. Maar het zijn twee heel verschillende aandoeningen, waarvan de griep veel gevaarlijk is.
Wat maakt griep zo gevaarlijk?
Het gevaarlijke aan griep is dat er vaak een pneumonie, oftewel een longontsteking, bovenop komt. Deze kan door het griepvirus zelf worden veroorzaakt of door een bacterie die gebruikmaakt van het ziek zijn. Dit is de meest voorkomende doodsoorzaak van mensen met griep. Verder kan het reeds bestaande aandoeningen verergeren, zoals hartfalen en COPD.
Hoe wordt griep gediagnosticeerd?
Diagnostiek om te bevestigen dat het griep is en zo ja, welke variant, wordt alleen gedaan bij hoogrisicogroepen, in ziekenhuizen om te kijken welke isolatiemaatregelen nodig zijn en als er verdenkingen zijn dat het om een nieuwe griepvariant gaat. Je kan dan een PCR-test doen, waarbij je in het laboratorium het virus kan detecteren. Soms wordt er voor een antigeen sneltest gekozen, omdat dat heel snel een uitslag laat zien, bijvoorbeeld om de juiste isolatiemaatregelen te kunnen nemen in het ziekenhuis. Maar het is kwalitatief een minder betrouwbare test dan de PCR.
Hoe wordt griep behandeld?
Bij de meeste mensen is griep een self-limiting ziekte, waarbij je alleen ondersteunende behandeling geeft zoals bedrust en koortsverlagende middelen zoals paracetamol. Voor hoogrisicogroepen kan ervoor worden gekozen om een virusremmer te geven. Een bekende hiervan is oseltamivir, bekend als Tamiflu. Echter zijn vanaf 2007 de meeste griepvirussen hier ongevoelig voor. Het behandelen van de griep met virusremmers is erg lastig door de vele mutaties die het ondergaat. Per variant van het griepvirus zal het verschillen of er een virusremmer bestaat die werkt en welke dat dan is.
Wanneer is het griepseizoen?
Het griepseizoen start meestal tussen eind november en eind december. Rond februari piekt het vaak en daarna neemt het af tot en met maart. Maar we hebben ook epidemieën gehad die tot en met mei duurden.
De griepprik
Dat is de reden dat de meeste griepprikken worden uitgedeeld aan het einde van oktober. Patiëntengroepen met een hoog risico op complicaties of mensen die werken met deze patiënten, zoals bijvoorbeeld medewerkers van de thuiszorg of in het ziekenhuis, kunnen jaarlijks de griepprik halen. In dat vaccin zitten de drie dode varianten van het griepvirus waarvan wetenschappers voorspellen dat ze dat komende seizoen voor problemen gaan zorgen. Dit doen ze op basis van de vorige seizoenen en de virussen die in de zomer problemen geven in bijvoorbeeld Australië, omdat het daar dan winter – oftewel griepseizoen – is. Zo is het dus een wereldwijde schatting. Na de griepvaccinatie kan je nog steeds de griep krijgen, maar deze kans is met de helft kleiner geworden dan zonder de vaccinatie. Bovendien verloopt de griep milder, is de kans op complicaties kleiner en is de kans dat de aandoening die je al hebt verergert ook kleiner.
Griep van de griepprik?
Een veel voorkomend misverstand is dat je griep kan krijgen van de griepprik. Dat is niet het geval, omdat alleen de dode griepvirussen worden gebruikt in het vaccin. Wat je wel kan merken is dat je afweersysteem iets met het vaccin gaat doen en dat kan leiden tot milde klachten. Veel milder dan de echte griep.
Griepvaccinatie voor zorgmedewerkers?
Ben jij zorgmedewerker en krijg je via jouw werk een griepvaccinatie aangeboden? Haal deze dan! Zo bescherm je jouw patiënten tegen de griep. Je wordt er zelf misschien niet (ernstig) ziek van, maar je kan het virus wel bij je dragen en het aan je patiënten doorgeven. Zij kunnen er vervolgens wél flink ziek van worden of zelfs aan overlijden. Terwijl dat met een simpele prik te voorkomen is.
Het snappen van het menselijk lichaam is de basis voor klinisch redeneren. Volg de begrijpelijke uitlegvideo’s, oefentoetsen, downloads en meer op de Juf Danielle Academie:
Belangrijkste begrippen
Hieronder vind je een kort overzicht van de belangrijkste begrippen in deze blog:
- Antigene drift = natuurlijke mutatie van een griepvirus
- Antigene shift = het ontstaan van een nieuw griepvirus
- Pandemie = wereldwijde verspreiding van een besmettelijke ziekte
