Cholesterol en Lipoproteïnen
Cholesterol is een vetachtige stof waar je ongetwijfeld al eens van hebt gehoord. Ondanks dat cholesterol vaak in een negatief daglicht staat, heeft het ook een belangrijke functie in ons lichaam. Zo is het onderdeel van elk celmembraan en worden er een aantal hormonen van gemaakt, namelijk vitamine D en gal. Cholesterol is in normale hoeveelheden dus noodzakelijk in ons lichaam. Maar tegelijkertijd is een teveel aan cholesterol schadelijk. Het is dan ook een van de belangrijkste risicofactoren voor hart- en vaatziekten.
In de wereld van misinformatie wordt de noodzakelijkheid van cholesterol in ons lichaam helaas gebruikt om ook een teveel aan cholesterol goed te praten of zelfs ook als noodzakelijk aan te duiden. Hierbij wordt bijvoorbeeld gezegd dat LDL niet zo slecht is, ook niet in grote hoeveelheden, maar dat is onjuist. De relatie tussen een hoog cholesterol, onder andere in de vorm van een hoog LDL, is aanwijsbaar een oorzaak van atherosclerose en dus hart- en vaatziekten.
Hoe krijgen we cholesterol in ons lichaam?
Cholesterol krijgen we op twee manieren in ons lichaam:
- Onze lever maakt het aan, wat voor relatief de grootste hoeveelheid zorgt.
De lever kan het aanmaken door glucose om te zetten naar Acetyl-CoA, wat vervolgens door HMG-CoA Reductase wordt omgezet naar cholesterol. Dit is farmacologisch gezien een belangrijke stap, omdat we de HMG-CoA Reductase kunnen remmen met statines zoals simvastatine en atorvastatine. - Via onze voeding.
De vetten die je eet worden verteerd en vervolgens in de darmcellen opgenomen. Daar worden chylomicronen gemaakt; bolletjes met vet, oftewel triglyceriden, fosfolipiden en cholesterol. En de schil van eiwitten. Een chylomicron is daarom een voorbeeld van een lipoproteïne, wat letterlijk vet-eiwit betekent. Vervolgens gaat het chylomicron via de lymfe naar de bloedbaan. Vanuit daar kan de triglyceride inhoud van chylomicronen gebruikt worden als brandstof voor weefsels zoals hartspiercellen, energie om op te slaan in vetweefsel en de overgebleven chylomicronen – met een relatief hoog percentage aan cholesterol – gaan naar de lever voor verdere bewerking. Via een receptor kan deze overgebleven chylomicron de levercel in.
Wat is (V)LDL en HDL?
Onafhankelijk van de afkomst van de cholesterol, net nieuw aangemaakt of binnengekomen via voeding, zal de lever er nieuwe lipoproteïnen van gaan maken. Met daarin cholesterol en triglyceriden en eromheen eiwitten zoals apolipoproteïne B (Apo B). Deze deeltjes noemen we VLDL, wat staat voor Very Low Density Lipoprotein. Met name de triglyceriden worden in spiercellen en vetcellen afgegeven voor respectievelijk brandstof en opslag in vetweefsel. Hierdoor ontstaan deeltjes met relatief weinig triglyceriden en veel cholesterol. Deze deeltjes noemen we LDL, wat staat voor Low Density Lipoprotein. Deze LDL-deeltjes kunnen door cellen worden opgenomen met speciale receptoren om bijvoorbeeld cholesterol te kunnen gebruiken voor het maken van celmembraan of hormonen. De rest van de deeltjes worden weer door de lever opgenomen met de LDL-receptor, en gerecycled naar VLDL of uitgescheiden als onderdeel van gal.
Een andere lipoproteïne die de lever maakt is HDL, oftewel High Density Lipoprotein. Dit zijn vrijwel lege bolletjes die een teveel aan – met name – cholesterol uit weefsel wegvangen en terugbrengen naar de lever. Vervolgens kan ook dit worden gerecycled of worden uitgescheiden met gal.
Kort samengevat brengt LDL cholesterol naar de weefsels en HDL haalt het er juist weg.
LDL en preventie van hart- en vaatziekten
Ter voorkoming van hart- en vaatziekten wil je het liefst een laag LDL. Een teveel LDL kan namelijk in de bloedvatwand gaan zitten en zo atherosclerose veroorzaken. HDL wil je het liefst zo hoog mogelijk, omdat het helpt met het opruimen van cholesterol.
Het verlagen van LDL is dus een belangrijk onderdeel in de preventie van hart- en vaatziekten. Een gezonde leefstijl met voldoende beweging, niet roken en gezond eten, helpt LDL te verlagen en tegelijkertijd HDL te verhogen. En soms is het nodig om medicamenteus in te grijpen, niet alleen ter preventie van hart- en vaatziekten maar ook bij aandoeningen zoals familiaire hypercholesterolemie. De bekendste vorm zijn statines, waarbij het aanmaken van cholesterol door het lichaam wordt geremd. Maar er bestaan ook andere routes, zoals cholesterolresorptieremmers die in de darm de opname van cholesterol tegengaan. Of fibraten die onder andere de productie van VLDL door de lever verminderen. En PCSK9-remmers die zorgen voor meer LDL-receptoren op de lever, waardoor LDL kan worden weggevangen uit het bloed. En galzuurbindende harsen, waardoor cholesterol dat eenmaal is uitgescheiden via de gal niet nog een keer kan worden opgenomen in de darm.
Wil je meer weten over hart- en vaatziekten en je kennis van het menselijk lichaam verbeteren? Ontdek de Juf Danielle Academie, ons online leerplatform voor verpleegkundigen.
Belangrijkste begrippen
Hieronder vind je een kort overzicht van de belangrijkste begrippen in deze blog:
- LDL = Low Density Lipoprotein
- Atherosclerose = aderverkalking
- Chylomicronen = kleine vetdruppeltjes in het bloed, bestaande uit cholesterol, triglyceriden en een schil van eiwit
- Lipoproteïne = verbinding van eiwit en vetachtige stof
- VLDL = Very Low Density Lipoprotein
- HDL = High Density Lipoprotein
- Hypercholesterolemie = te hoog cholesterolgehalte in het bloed
